DER, DIE, DAS

Der, die, das czyli rodzajniki. Co to są w ogóle rodzajniki i po co one są?

Rodzajniki w języku niemieckim określają rodzaj rzeczownika.
W języku polskim nie ma rodzajników, bo rzeczowniki ich po prostu nie potrzebują.
Końcówki rzeczowników wskazują nam, jakiego one są rodzaju.
W języku niemieckim jest trochę inaczej. Przede wszystkim prościej. 
Polskie rzeczowniki odmieniają się przez przypadki, których jest po pierwsze więcej, niż w języku niemieckim, a po drugie w każdym przypadku otrzymują inne końcówki.

Rodzajniki niemieckie ułatwiają nam to zadanie o tyle, że rzeczowniki nie zmieniają końcówek, ale to właśnie rodzajnik wskazuje nam przypadek, liczbę no i przede wszystkim rodzaj.
Przyjrzyjmy się poniższemu zdaniu.
Po polsku powiemy: To jest książka. Następnie możemy ten rzeczownik odmienić. Czytam książkę. Opowiadam o książce.
Po niemiecku jest dużo prościej: Das ist ein Buch. Ich lese ein Buch. Ich erzähle über ein Buch.Jak widzimy słowo książka – Buch wygląda w każdym zdaniu tak samo.

Jak stosować rodzajniki?
Rodzajniki niemieckie niestety nie zawsze pokrywają się z rodzajem w języku polskim.
Mówiąc na przykład o książce, wiemy, że jest to TA książka, czyli jest rodzaju żeńskiego.
Po niemiecku jest DAS Buch i jest to rodzaj nijaki.
Znajomość rodzajników i ich odpowiednie zastosowanie jest bardzo ważne, ponieważ używając właściwego rodzajnika wskazujemy na rodzaj rzeczownika. Nie możemy powiedzieć po niemiecku
DIE Buch, tak jak po polsku TA książka, bo rzeczowniki niemieckie mają inne swoje własne rodzaje.
To tak jakby jakiś obcokrajowiec w Polsce powiedział: TO książko zamiast TA książka, TEN herbat zamiast TA herbata itd. Możemy się domyślać, o co mu chodzi, ale będziemy dziwnie się na niego patrzeć no i taka wypowiedź nie brzmi ani ładnie, ani tym bardziej nie świadczy o jego wiedzy
z języka.

Jak ogarnąć rodzajniki?
Przede wszystkim ucząc się nowych słów przyswajajmy je sobie od razu z rodzajnikami. W słowniku zawsze przy rzeczowniku stoi rodzajnik.
No dobrze, można się nauczyć dwudziestu, trzydziestu czy nawet stu słów na dzień, ale ile można się uczyć i jak to wszystko zapamiętać!? Nowe słowa i do tego każde z nich jest innego rodzaju, różniącego się od polskiego.
Bardzo łatwym sposobem będzie przyswojenie sobie kilku zasad, kiedy stosujemy DER, kiedy DIE,
a kiedy DAS.

Oto zasady, po czym poznać rodzaj rzeczownika.

Zacznijmy od rodzajnika DER (rodzaj męski):

1. Rodzajnik DER mają: dni tygodnia, miesiące i pory roku.
  der Montag, der April, der Sommer.
2. Przedstawiciele rodzaju męskiego: der Mann, der Freund,
 der Bruder.
3. Nazwy samochodów: der Opel, der Volkswagen.
4. Nazwy jezior: der Bodensee, der Gardasee.
5. Zjawiska atmosferyczne: der Regen, der Schnee, der Wind.

Przejdźmy teraz do rodzaju żeńskiego DIE:

1. Przedstawicielki rodzaju żeńskiego: die Frau, die Schwester,
die Oma. UWAGA! Tutaj mamy wyjątek: DAS Mädchen.
2. Nazwy drzew: die Fichte, die Birke, die Linde, die Tanne,
 die Eiche. UWAGA! Tutaj też są wyjątki: DER Ahorn,
 DER Kastanienbaum.
3. Nazwy rzek: die Oder, die Donau, die Elbe, die Weichsel. UWAGA! DER Rhein, DER Nil, DER Main.
4. Nazwy samolotów i statków: die Boeing, die Titanic.

I pozostał nam rodzajnik DAS:

1. Rzeczowniki określające osobniki młode: das Kind, das Küken,
 das Kalb.
2. Nazwy większości krajów: das Deutschland, das Polen,
 das Italien, das Frankreich, das Russland, das England. UWAGA! DIE Schweiz, DIE Mongolei, DIE Türkei.
3. Nazwy miast: das Bonn, das München, das Krakau,
 das London. UWAGA! DER Haag.
4. Nazwy metali: das Eisen, das Gold, das Silber. UWAGA! DER Stahl, DIE Bronze.

Gdy zapamiętamy powyższe zasady, nie będziemy musieli szukać odpowiedniego rodzajnika, lecz z łatwością określimy go według powyższych kategorii.


Kolejnym kluczem do rozpoznania rodzajników są końcówki rzeczowników:

Rodzajnik DER:

1. Końcówka –ICH: der Teppich, der Meerrettich.
2. Końcówka –IG: der Honig, der König, der Käfig.
3. Końcówka –ING: der Schmetterling, der Zwilling, der Hering.
4. Końcówka –ISMUS: der Mechanismus, der Sozialismus.
5. Końcówka –OG: der Dialog, der Monolog, der Katalog.
6. Końcówka –EN: der Garten, der Laden, der Magen.

Rodzajnik DIE:

1. Końcówka –UNG: die Wohnung, die Heizung, die Stimmung.
2. Końcówka –HEIT: die Freiheit, die Gesundheit, die Wahrheit.
3. Końcówka –KEIT: die Möglichkeit, die Fähigkeit.
4. Końcówka –SCHAFT: die Freundschaft, die Leidenschaft.
5. Końcówka –TÄT: die Universität, die Mentalität.

Rodzajnik DAS:

1. Końcówka –CHEN: das Mädchen, das Kaninchen.
2. Końcówka –LEIN: das Fräulein, das Schatzilein, das Spieglein.
3. Końcówka –UM: das Datum, das Studium, das Praktikum.
4. Końcówka –MENT: das Medikament, das Dokument.
5. Końcówka –O: das Radio, das Konto, das Foto.